|
Leren
lezen en schrijven
Schrijven
voorschools, opschools, naschools?
Steeds
meer kinderen beginnen met schrijven nog voor ze naar school gaan
Dat gebeurt veel eerder dan vroeger het geval was.
Vandaag de dag gaat het niet in de eerste plaats om het schrijven
zelf. Eerder wordt nadruk gelegd op de economische- politieke
en culturele kant van taalvaardigheid.
De juiste eigen landstaal is verplicht en meteen daarna het Engels.
Het gaat niet om de waarde van een taalrijkdom
Ook niet om de zorg voor familietaal, minderheidstalen, uitwisselingstalen
of dialecten. Het gaat voor alles om de taal van het land waarin
je woont en om een snelle integratie in die taal. Zonder de beheersing
van de inheemse taaltechnieken en spellingsregels ben je nergens.
Je krijgt geen werk. Dus moet je zo snel mogelijk correct, en
zo mogelijk veel, kunnen schrijven om goed door de basisschool
heen te komen. Dat weten de ouders en dat willen ze graag aan
de volgende generatie van onze basisschool- en voorschoolkinderen
doorgeven.
Het mondelinge taalgebruik krijgt geen
prioriteit
Er wordt op school volop getoetst en geselecteerd. Omdat schriftelijk
taalgebruik gemakkelijker te meten is worden de schrijfvaardigen
voorgetrokken. Het gaat echter niet om het schrijven zelf en dat
werkt sociale ongelijkheid in de hand en dat is tegen de rechten
van de mens.
Als je denkt aan taalactiviteiten met voorgedragen, gezongen,
en geschilderde taal wordt iemand met een dergelijk idee al meteen
in kringen van de leerkrachten belachelijk gemaakt.
Vrij
vertellen?
De overwaardering van het schrijven tegenover het mondeling taalgebruik
bereikt wel de maatschappelijk betrokken pedagogisch denkende
opvoeders. Die kiezen voor het schrijven van vrije teksten, compleet
met een dichterlijke manier van voorlezen, en voor zelfgemaakte
poëtische boekjes, klassekrantjes en digitale webpagina's.
Maar ze vergeten het vrije vertellen, de vaardigheid om mondeling
verslag uit te brengen, het rollenspel, hardop filosoferen en
zo meer.
Ouders kunnen teksten die op school geschreven zijn beter controleren.
Het nieuwerwetse vrije schrijven wordt minder gewaardeerd omdat
dit de school minder schools maakt. Een
schoolse school is toch wat de samenleving verlangt?
Daarom behandelen veel leerkrachten een geschreven tekst als een
opstel en niet als een inhoudelijke eigen tekst over het leven
zelf.
Kun
je je naam al onder je tekening schrijven?
De meeste kleuters kunnen dat al, dat heeft hun moeder hen geleerd.
Alle kinderen in de crèche oefenen dat thuis omdat men
weet dat het op de basisschool gewaardeerd wordt.
Sommige kinderen volgen dit initiatief van de ouders en zien het
voorbeeld van oudere zussen of broertjes als een uitdaging. Andere
hebben zichzelf, voor een deel, de letterwereld en de betekenis
ervan bijgebracht. Dit vindt allemaal plaats terwijl het schrijven
met de hand in het echte leven in feite 'uit' is.
Er wordt op toetsen gedrukt. Met de hand worden alleen korte aantekeningen,
boodschappenbriefjes en liefdesbrieven geschreven, hoewel die
laatste waarschijnlijk ook snel digitaal gemaild worden.
De
homo erectus kan zijn handen gebruiken
Misschien is dit willen-kunnen-schrijven een overblijfsel van
een ontwikkeling in de laatste paar duizend jaar mensengeschiedenis.
We hebben geleerd rechtop te lopen en daarmee hebben we onze handen
vrij voor handenarbeid, om samen te kunnen werken. Om hand in
hand te lopen, met de noodzakelijke communicatie daarbij. Om de
hand te gebruiken bij een manier van gemeenschappelijk leren denken.
Om onze aanwezigheid op aarde zin te geven.
En zo begint de mens, niet al te lang geleden, met die hand ook
te leren schrijven.
Daarbij leren we te lezen wat we met die hand voortbrengen.
We moeten nu nog steeds met de hand kunnen schrijven om te kunnen
lezen en nadenken, om een democratisch wezen te worden.
Wat
is het belang van schrijven?
Misschien leren we het schrijven wel alleen voor gebruik op school
en niet voor het leven, opdat we toetsbaar, becijferbaar en selecteerbaar
blijven.
Tien tot twaalf jaar verschoolsing is vergelijkbaar met de
Latijnse Grammatica waarvan
gedacht werd dat dit het denken stimuleert. Misschien beleven
kinderen opnieuw de ouderwetse herkenning van de eerst letter,
het eerste woord, de eerste begrepen zin die eigenhandig geschreven
is, intensiever dan ooit.
Maar
als we pragmatisch denken is het leren schrijven wel het belangrijkste?
Ik denk dat het vandaag de dag eigenlijk meer om het leren lezen
gaat.
Mensen moeten het kunnen om optimaal te kunnen werken en te consumeren.
We hebben het nodig om te kunnen denken, om beslissingen te kunnen
nemen.
Teksten op beeldschermen, in boeken en tijdschriften, in de reclame
en op gebruiksaanwijzingen moeten begrepen kunnen worden.
En dat allemaal op een snelle en selectieve manier. Meteen in
een handeling omzetbaar.
Om te kunnen consumeren, leren, communiceren, kopiëren moet
je kunnen lezen.
Lezen
opent de weg tot actuele kennis en herkenning van de wereld
Deze weg gaat via het schrijven, ingebed in zintuiglijk ervaren,
denken, en gemeenschappelijk handelen.
Als vandaag steeds meer kinderen op school komen die al kunnen
lezen en schrijven mogen we ons best over zoiets 'normaals' verwonderen.
Wonderbaarlijk is echter dat die kinderen het geleerd hebben zonder
al die gefragmenteerde lees- en schrijfoefeningen die op de basisschool
gebruikt worden.
Didactiek en onderricht, lesboekjes en leerkrachten hebben het
voor de kinderen altijd al moeilijk gemaakt lezen en schrijven
te leren.
Er zijn vandaag aan de dag miljoenen analfabeten en laaggeletterden.
Op bijna iedere school tref je ongeletterde ouders aan.
Wat is het
toch dat schrijven en lezen voor veel kinderen zo spannend is,
dat ze dat ondanks school en zelfs zonder school, leren?
naar
boven
naar index
|
|