De vader van de Freinetpedagogie
Célestin Freinet
Célestin Freinet geboren
in 1896 in het Zuidfranse dorpje Gars.
Hij werd in 1913 student aan een Ecole Normale (PABO).
In 1915 werd hij opgeroepen voor militaire dienst.
Een jaar later liep hij een schotwond in zijn longen
op waardoor hij vier jaar lang als volledig oorlogsinvalide
in allerlei sanatoria en militaire lazaretten verbleef.
Hij kwam er achter dat de oorlog in het belang was
van het kapitalisme. Dat maakte hem strijdbaar. Hij
werd in 1920 leraar aan de lagere school van het dorpje
Bar sur-Loup.
De
wandelende school
Hij moest in een overvolle klas werken. De kinderen
waren voor het 'schoolse' leerwerk nauwelijks gemotiveerd.
En er waren nauwelijks leermiddelen. Bovendien had
hij nog veel last van zijn longen, waardoor hij behoefte
had aan frisse lucht en niet erg lang luid kon praten.
Hij ging met zijn groep op bezoek bij de werkplaatsjes
in en rond het dorp. Tijdens het wandelen vroegen
de leerlingen van alles over wat ze om zich heen zagen.
Dat wandelen en praten over de dingen die ze tegen
kwamen, noemde hij 'école buissonniere', de
'spijbelschool'.
De ouders waren aanvankelijk verbaasd en ongerust,
omdat ze dachten dat de meester alleen maar wat rondwandelde
met hun kinderen.
Werken
zonder methode
Al doende ontwikkelde Freinet technieken om deze ervaringen
te systematiseren en richting te geven. Zo schreef
hij eerst jarenlang zelf verslagen van die wandelingen.
Na een jaar of drie schreef hij ze ook op het bord
om ze met de groep te bespreken.
De kinderen schreven teksten over hun ervaringen,
deden onderzoek, maakten albums met verslagen en tekeningen.
De kinderen raakten steeds gemotiveerder.
Op
deze manier uitgaan van de activiteiten van kinderen,
betekende dat de start van het werk minder lag bij
de methode of het leerplan. Leren werd nu ook een
verantwoordelijkheid van het kind.
Voor Freinet werd het steeds duidelijker dat de school
geen geïsoleerd eilandje in de maatschappij moest
zijn.
Solidair
met de boeren in het dorp
Als dorpsonderwijzer hielp Freinet de bewoners met
het invullen van moeilijke formulieren en daardoor
kwamen ze met elkaar aan de praat.
Hij praatte mee over de prijzen, de manier waarop
je het goedkoopst kon inkopen enzovoort.
Daarmee werd hen duidelijk hoe de dingen door anderen
geregeld werden. Freinet hoopte hen minder afhankelijk
te maken van de landeigenaren. De school moest leerlingen
bewust maken van hun (toekomstige) plaats in de maatschappij.
De drukpers
Op zijn jarenlange speurtocht naar verbeteringen kwam
Freinet in 1923 een drukpersje tegen, dat hij in zijn
groep zette.
De geschreven ervaringen van de leerlingen, die tot
dan toe binnen de klassemuren bleven, konden zo bewaard
en verspreid worden. De teksten van de leerlingen
boden volop gelegenheid voor lees- en taalonderwijs.
Dit werken met de drukpers versterkte zijn gedachte
dat de methoden de school uit moesten.
Waarden en normen
De waarden en normen uit deze schoolboeken hadden
grote invloed op de kinderen. Deze waarden en normen
strookten lang niet altijd met datgene wat in hun
eigen bergdorp aan de orde was.
Het contrast tussen hun eigen teksten en de methoden
was tekenend.
De inhoud van de methoden stond daarbij veelal haaks
op ervaringen die de kinderen zelf opdeden.
De manier waarop de bedenker van een methode de informatie
ordende, was in strijd met de wijze waarop je in alledaagse
situaties kennis verwierf.
Als deze kennis op een eigen manier werd geordend,
werden eigen waarden en normen mede betrokken bij
het verwerken ervan.
Door de grotere betrokkenheid voelden kinderen zich
meer verantwoordelijk voor hun eigen leerproces.
De
basis voor de Freinetbeweging
Over zijn eerste eenvoudige drukperservaringen schreef
Freinet een artikel in het vakblad l'Ecole
émancipée.
De reacties op dat artikel waren het begin van briefwisselingen
met collega's. Ervaringen uit hun klassepraktijk werden
vermenigvuldigd en uitgewisseld.
Dit werd de basis voor de latere Freinetbeweging.
In
1925 verspreidde Freinet een artikel met de titel:
Plus
de manuels scolaires (Geen methodeboekjes,
geen lesjes).
In 1927 schreef hij: L'Imprimerie
à l'Ecole.
Er kwamen circulaires voor collega's die meer wilden
weten en er werd een kindertijdschrift opgericht:
La
Gerbe (de Korenschoof)
Door contacten tussen collega's begonnen ook leerlingen
uit de groepen te corresponderen.
Kinderen wisselden zo hun ervaringen uit en verbreedden
hun kennis op allerlei vakgebieden.
Een
congres
In 1927 kwamen de corresponderende leerkrachten voor
het eerst op een congres in Tours bijj elkaar. Er
waren 41 deelnemers.
Ze konden er kennismaken met de druktechniek, met
Freinets boek L'Imprimerie
à l'Ecole en met de kinderkrant.
Het jaar daarop, in 1928, verhuisde Freinet met zijn
vrouw Elise naar Saint-Paul. Beiden konden hier op
een school in een arbeiderswijk aan de slag.
Met de ouders ging Freinet op dezelfde manier om als
in Bar-sur-Loup, wat ertoe leidde dat ook deze ouders
erachter kwamen welke rechten en mogelijkheden ze
hadden.
Dit optreden viel in het dorp niet goed. Bovendien
waagde Freinet het om van de burgemeester te eisen
dat de vloer en het sanitair in de school gerepareerd
zouden worden.
Is
Freinet een spion?
In 1932 vond er een groot congres van pedagogen plaats
in Nice met als onderwerp:
'Opvoeding
in relatie met de sociale ontwikkeling'.
Vele buitenlandsc deelnemers maakten van de gelegenheid
gebruik om Freinets school te bezoeken.
Het was voor Freinet een goede kans om de congresgangers
te laten zien, waar nu precies de problemen van een
leerkracht op een volksschool zaten.
Ze troffen elkaar in de zaal van de plaatselijke herherg.
Onder hen was ook een aantal Russen. Nieuwsgierige
bewoners kwamen meeluisteren naar de redevoeringen
en discussies van de buitenlandse pedagogen.
De
Rus Roubakin
hield een rede over de pedagogiek van de
Russische revolutie en het schoolsysteem in het nieuwe
Rusland. Voor de gegoede burgerij werd dit de stok
om mee te slaan: ze verspreidden het gerucht dat Freinet
voor de communisten spioneerde.
Er vormden zich twee partijen in het plaatsje: één
voor en één tegen Freinet. Er ontstond
een ware schoolstrijd.
Felste tegenstander van Freinet was de burgemeester,
die diverse keren aanmerkingen had gekregen van het
ministerie van Volksgezondheid en het ministerie van
Onderwijs over de slechte kwaliteit van zijn schoolgebouw.
Freinet had zijn zorg voor het gebouw eerst aan de
burgemeester proberen duidelijk te maken. Toen deze
daar geen gehoor aan wilde geven bracht hij het onder
de aandacht van de autoriteiten.
Schoolstrijd
De strijd breidde zich langzaam uit tot een ware schoolstrijd
met veel geweld.
Dit haalde de landelijke pers.
Door heel Frankrijk werden circulaires verstuurd en
er werd een actiecomité voor Freinet opgericht.
Ondanks alle steun werd hij in 1933 op bevel van de
prefect ontslagen in het belang van het openbaar onderwijs.
Op landelijk niveau werd het onderzoek naar de beweging
voortgezet en er ontstonden ook rellen rond andere
freinetleerkrachten. De meeste onderwijsinspecteurs
oordeelden overigens gunstig over het onderwijs dat
ze in freinetgroepen tegenkwamen.
In
1934 bouwde Freinet bij Vence samen met zijn leerlingen
een huis om tot school. Onder die eerste leerlingen
bevonden zich twee uit Duitsland verdreven kinderen
van joodse ouders.
Freinet was actief bij de bestrijding van het opkomend
fascisme.
Bij het uitbreken van de tweede wereldoorlog werd
hij gearresteerd en in een gevangenenkamp geplaatst.
Zijn linkse maatschappelijke opvattingen en zijn strijd
tegen het fascisme maakten hem tot iemand wiens mond
moest worden gesnoerd.
In
het verzet
In 1941 kwam hij vrij. Freinet
nam de leiding op zich van de plaatselijke verzetsbeweging.
Direct na de bevrijding in 1945 steeg het aantal aanhangers
van zijn ideeën sterk.
Tussen 1946 en 1950 schreef Freinet een aantal boeken.
In 1948 richtte hij het Institut Coöpératif
de l'Ecole Moderne (ICEM) op.
Alle activiteiten voor de verspreiding van zijn ideeën
werden door deze organisatie gebundeld.
Freinet vervolgde tussen 1950 en 1960 zijn auteurswerk.
Hij organiseerde congressen waarbij nationaal en internationaal
de freinetideeën werden uitgewisseld. Op het
internationale congres in Nantes (1957) werd een contactorganisatie
voor de diverse Freinetgroepen in allerlei landen
opgericht. Deze kreeg de naam:Féderation
Internationale des Mouvements de l'Ecole Moderne
FIMEM en Cannes werd de standplaats.
Freinetleerkrachten spraken met opzet liever over
de Ecole Moderne dan over de Ecole Nouvelle. Een nieuwe
school suggereert dat het oude dient te verdwijnen.
Modern geeft aan dat het onderwijs voortdurend kritisch
bij de tijd moet blijven. Het moet voortdurend in
beweging zijn om zelf mede de nieuwe tijd te kunnen
maken.
In
1965 nam Freinet voor het laatst zelf deel aan een
van de congressen van de beweging.
Op 8 oktober 1966 overleed hij en werd in zijn geboortedorp
Gars begraven. Terug in zijn natuur...
Na zijn dood bleef het aantal leden van de Freinetbeweging
stijgen.
Twee
Freinetbewegingen In Nederland
Sinds 1950 zijn er in Nederland
Freinetscholen.
De
vereniging de Drukpers op school leverde het materiaal.
Er kwamen twee bewegingen, de Freinetbeweging Nederland
en de Nederlandse Beweging van Freinetwerkers. Er
waren verschillen in opvatting. Bijvoorbeeld konden
bijzondere scholen wel lid worden, of waren het slechts
de openbare scholen die de Freinetideologie mochten
uitdragen.
Uiteindelijk kwam er een fusie en was er één
Freinetbeweging.
Er worden congressen en werkdagen georganiseerd. Er
is een tijdschrift en er zijn stromen publicaties.
De Freinetwinkel zorgt voor verdeling van drukmaterialen
en boeken.
De belangrijkste publicatie is het handboek Freinetonderwijs,
een eigen wijze van onderwijs...
Het
Bureau voor Levend Leren
Het bureau is afgeleid
van de Freinetwerkwijze en ondersteund het leren dat
zich baseert op eigen ervaring en gezond verstand.
Leren dat je je hele leven niet vergeet, leren in
en door het werk.
Leren dat kinderen en hun leraren raakt, dat motiveert
en inspireert.
Leren dat vertrekt vanuit het dagelijks leven van
de kinderen, leren voor en door het leven binnen en
buiten de school, voor nu en later.
naar
boven
naar index