Revolutionaire effecten van creativiteit en kunstzinnige vorming worden belemmerd.



Nostalgie
Veel bezoekers van de Taaldrukwerkplaats zijn bijzonder gecharmeerd van al die oude spullen en zien in ons een museum van oude drukambachten.
Tot op vandaag zijn er mensen die denken dat de Taaldrukwerkplaats een plek is waar je kunt spelen met houten letters en kunstzinnige druktechnieken.
***





1976 Het jaar waarin het gebruik en bezit van Marihuana wordt gedoogd, maar nog wel strafbaar blijft

Het Eerste Uur Slaat

de Taal- & Drukwerkplaats gaat Open
21 januari 1976 is het openingsfeest, 20 februari wordt de eerste les gegeven

Twee lokalen in een leegstaand schoolgebouw zijn 'gekraakt'
Op de deur van het ene lokaal staat Taalwerkplaats op de andere Drukwerkplaats.

Het moeten werkplaatsen zijn om te benadrukken dat taal ook iets is dat door iedereen 'gemaakt' kan worden.
In de Taaldrukwerkplaats gebruik je taal als gereedschap.
Het begon allemaal in de schooldrukkerij van de IVKO-school.
Er werd in de buurt actie gevoerd om een buurtbibliotheek te krijgen.
Bij dit soort acties deed de IVKO vaak mee omdat het aansloot bij projectonderwijs. Op een vanzelfsprekende wijze is daaruit de TDWP ontstaan.
Er was een natuurlijke behoefte van mensen om elkaar op een eigen manier te vertellen over de dingen in de buurt die je wil veranderen.
Daar hoort dan meteen bij dat die verhalen gedrukt en verspreid moeten worden. Je zou zeggen dat je dat door een echte drukker laat doen, maar dan mis je de persoonlijke overtuigingskracht van de buurtbewoner en behalve dat kost het veel geld.

Omdat veel onderwijsmensen het belang van die bibliotheek zagen richtte de TDWP zich in eerste instantie op de scholen in de buurt. Die konden naar de werkplaats komen om de kinderen een vrijere houding ten opzichte van hun taalboek mee te geven en zelfgeschreven teksten een nieuwe waardering te geven.
Dat was temeer nodig omdat de kinderen uit deze arbeidersbuurt thuis weinig vertrouwd waren met de gedrukte taal der volwassenen.

Niet snel daarna kwam de Open Werkplaats voor Buurtbewoners waar menig pamflet en affiche eigenhandig geschreven en gedrukt werd.
Maatschappelijk zowel als persoonlijk zijn er veel belemmeringen die de mensen uit de buurt tegenhouden om over de eigen leefsituatie te vertellen, laat staan die te veranderen.
De mogelijkheid om in de veilige omgeving van de werkplaats in eigen woorden ervaringen uit de eigen omgeving op te schrijven is een belangrijke bijdrage aan de bewustwording van de belangen van de buurtbewoners.

Kunstzaken
De gemeente, afdeling Kunstzaken, geeft een eenmalige subsidie om de inrichting van de Taaldrukwerkplaats mogelijk te maken.
Dat die maatschappelijke bewustwording voorlopig onder kunstzaken valt hindert ons niet.
We schaffen stencilmachines, boekdrukpersen, letters en schrijfmachines aan.
Allemaal tweedehands materiaal dat beschikbaar komt nu boekdruk overgaat in offset en stencilen in fotokopiëren.


Maatschappelijke bewustwording
De basis van de nota 'Kunst en Kunstbeleid' is dus maatschappelijke bewustwording.
Er zijn in Nederland zo'n tachtig gesubsidieerde instellingen op het terrein van kunstzinnige vorming. Maar dat is wel de top van de groei. Hierna gaat het door slechtere financieel-economische omstandigheden bergafwaarts.
"Gordt u aan, gordt u aan" gij dramadocenten en maak u sterk voor de expressieve mens.

Een Taalexpressiegroep
Er wordt een 'In het werk oefening' op de IVKO-school gehouden.
De mogelijkheden van taalexpressie en druktechnieken worden geoefend.

... Niet alleen spreken we met elkaar, maar ook lezen we geschreven teksten, zien we woorden en afbeeldingen, stilstaande en bewegende beelden. Niet alleen is het belangrijk te weten wat de ander bedoelt, maar ook is het van belang uitdrukkingsmogelijkheden en manieren van de ander te leren kennen ...

Taaldrukken bestaat en heeft zichzelf bewezen
Een idee verspreidt zich over ons land.
Er komen twee werkplaatsen in Rotterdam: Het oude Westen en Bospolder Tussendijke.
Geleidelijk volgen er meer.

Een Taaldrukwerkplaats in Den Haag, ingericht door Irene Bakker op het CKV het Koornhuis.

De Utrechtse Taaldrukwerkplaats in een gewelf aan een van de grachten met Trijntje Knaapen en Els Doeleman.
Het subsidieklimaat in Utrecht is niet zodanig, dat de zelfstandige vestiging gehandhaafd kan blijven.

Later krijgen ze de kans een Taaldrukwerkplaats in Eindhoven op te zetten die gaat werken in een probleemcumulatiegebied.
Maar in 2010 wordt die ook opgeheven.

In Nijmegen start Hans Hamers een taaldrukwerkplaats in de Openbare Bibliotheek.
Vlaardingen en Dordrecht volgen.

In Tilburg doet Thony van Gerwen verwoede pogingen, maar in zijn eentje lukt het niet zijn goed toegeruste werkplaats financieel in stand te houden.

In Friesland zijn er taaldrukactiviteiten onder leiding van Lambert Fortuin. Hij zou ook wel een Wurdkar langs de dorpsschooltjes willen laten rijden.

De bibliothecaresse Cootje Houdijk is in samenwerking met de schoolbegeleidingsdienst actief in Bergen Op Zoom.

Moeizaam vecht De Blauwe Maan in Alkmaar voor zijn bestaan. Cor Hoogeland, een ex missionaris uit Nieuw Guinea, ziet er een nieuw werkterrein in en richt zich voornamelijk op volwassenen.

In Groningen zijn er activiteiten in samenwerking met CREVO, die echter weer verdwijnen als de beschikbare uren naar de schoolbegeleiding moeten gaan.

In een aantal Centra voor Kunstzinnige Vorming worden taaldrukactiviteiten in het programma opgenomen. Ik noem Arnhem, Almere, Amersfoort, Gouda, Apeldoorn en Zaanstad.
Enkele, zoals die in Hilversum, hebben een tijdje de status van een werkplaats.

Maar helaas, veel verschijnt en veel verdwijnt.

De Taaldrukkers van het Eerste Uur zijn:
Peter Dellensen, Frederice van Faassen en Jos van Hest voor taalexpressie.
Henk van Faassen en Titia Verwayen voor druktechnieken
Modesta Jager voor de jeugdbibliotheek.
Stageaires:
Lotje Romeijn, Liesbet Ruben, die later bij Tropen Museum Junior gaat werken, en Vera van Popta, die haar opleiding bij de Kopse Hof afbreekt en bij de Taaldrukwerkplaats blijft werken.
***


Kijk een Kabouter op de Kast
'Musische Magiërs' is een artikel in 'Vernieuwing'.
Het verschijnt als reactie op het boekje 'Spelen met woorden'.
Daarin schrijven Paula Gomez en Per Groen, aanhangers van de ideeën van Kenneth Koch dat 'Spelen met Woorden' een ontdekkingsreis is.
En wie komen we tegen?
Drie vrienden. Ze heten fantasie, gevoel en verstand.
Of voor de lagere klassen: het 'gekke doen poppetje' het 'gevoels piep poppetje' en het 'ik weet alles poppetje'.
Fantasie houdt van lekkere gekke dingen en heeft ons die intussen laten opschrijven'.

Wat is mijn bezwaar?
Begeleiders die naar kinderen roepen: 'Kijk, daar staat een zwart-wit gestreept mannetje in de hoek!'.
De kinderen allemaal kijken. Er is niets.
Misschien kunnen die kunstzinnige types beter zelf in de hoek gaan staan.
Boeken over dit onderwerp moeten gaan over de manieren waarop kinderen hun wereld beleven en niet over vrijblijvend gestoei met droomteksten.

Poëzie kan de ervaring van een dichtend kind zodanig weergeven dat de lezers dezelfde gevoelens krijgen alsof het hun eigen ervaring is. In de fantasie kan taal zelfs een ervaring oproepen.
Bovendien kan poëzie ons met mensen op verre afstand en uit verleden tijd, met al die overleden schrijvers in contact brengen.
Kinderen mogen niet als kabouters op de kast gejaagd worden.
Henk van Faassen
***

naar boven

verder

index