Drukwerkvormen
Drukken
met materialen
Alle
materialen die een reliëf vertonen zijn in principe af te
drukken
Naast de drukvormen die gebruikt
worden voor de gangbare druktechnieken zoals Limograferen,
Sjabloneren, Linoleumdruk en Rubberdruk, zijn er materialen
die bruikbaar zijn om afdrukken van te maken. *)
Voorwaarde is wel dat de kinderen de drukvormen zelf kunnen samenstellen.
Een drukvorm is datgene dat gebruikt
wordt om een afbeelding of een tekst te kunnen afdrukken
Limograferen:
de drukvorm
is een stencil waar op getekend of geschreven wordt.
De inkt komt door de open delen van de drukvorm op het papier
Sjabloneren:
de drukvorm is
een stevig vel papier waar een vorm in uitgesneden of -geknipt
is.
De inkt komt door de open delen van de drukvorm op het papier
Linoleumdruk:
de drukvorm
is een stuk linoleum waar met behulp van een guts de tekening
is aangebracht. De inkt wordt op de hoge delen van de drukvorm
aangebracht.
Rubberdruk:
de drukvorm wordt
samengesteld uit stukjes zelfklevend rubber.
De inkt wordt op de hoge delen van de drukvorm aangebracht.
Er
bestaan verschillende drukprincipes
zoals hoogdruk,
doordruk, vlakdruk, diepdruk, lichtdruk etc.
Voor het onderwijs zijn hoogdruk en doordruk de meest bruikbare
technieken, hoewel andere technieken met enige aanpassing ook
bruikbaar zijn.
In dit artikel worden een paar technieken besproken waarbij verpakkingsmateriaal,
behang en dergelijke gebruikt worden.
Advies
voor de leerkracht:
Voer alle handelingen zelf een keer uit alvorens ze met de kinderen
te doen.
Drukken
met een wringer
De technieken die in dit artikel genoemd worden kunnen met een
ouderwetse waswringer afgedrukt worden. In plaats van een wringer
is een etspers natuurlijk ook te gebruiken.
De drukvorm wordt met een afdekkader (uitgesneden omtrekvorm)
en het schone papier in een drukboek gelegd. Dit pakketje wordt
door de wringer gedraaid. (zie
ook Wringerdruk)
Behangseldruk
Omtrekvorm:
Neem een stuk dun ivoorkarton op het formaat waarop je gaat afdrukken,
A4 of A5.
Teken de omtrek van je tekening op de plek waar de afdruk moet
komen en knip de vorm uit zodat je een gat krijgt in de vorm van
de tekening. Leg deze vorm op verschillende soorten behangselpapier
en trek de vorm daar op over.
Het behangselpapier moet een duidelijke reliëfstructuur hebben.
Drukvorm:
Knip de verschillende vormen die voor de tekening nodig zijn uit.
Plak de vormdelen op een ander stuk ivoorkarton, maar zorg ervoor
dat ze binnen de open ruimte van de omtrekvorm vallen.
Afdekblad:
Het afdekblad heeft hetzelfde formaat als het afdrukpapier. Het
moet ervoor zorgen dat de inkt die buiten de drukvorm gerold is
niet op de afdruk komt.
Plak de omtrekvorm aan één van de zijkanten met
cellotape op het stuk ivoorkarton waarop de vormdelen geplakt
zijn, zodanig dat de opening op de vormdelen aansluit.
De omtrekvorm moet open kunnen klappen als een boek en dient nu
als afdekblad bij het drukken.
Zet het geheel met cellotape op een vlak tafelblad vast.
Aanlegjes:
Breng op het tafelblad aanlegjes aan die er voor zorgen dat de
afdrukken in dezelfde positie op het papier komen. Een aanlegje
kan een markering met stift zijn. Beter is een strookje gekleurd
papier met cellotape te gebruiken.
Inkt inrollen:
Sla het afdekblad open.
Rol de drukvorm in met blockprint-inkt of plakkaatverf.
Doe het afdekblad dicht. Alleen de vormdelen die afgedrukt moeten
worden zijn nu zichtbaar.
Afdrukken:
Leg een vel afdrukpapier tegen de aanlegjes aan. Zorg ervoor dat
het papier tijdens deze handeling niet verschuift.
Rol met een schone harde linoroller over het afdrukpapier. Hoe
hard je moet drukken moet je proefondervindelijk vaststellen.
Haal voorzichtig het papier van de drukvorm en bewonder het resultaat.
Werk in tweetallen, waarbij het 'schone-handen-kind' voor het
inleggen en uithalen van het papier zorgt.
Het 'vuile-handen-kind' rolt de inkt in.
Afdrukken met wringer is eveneens mogelijk
Boombladerendruk
Omtrekvorm
Maak een kader door een vierkant uit dun ivoorkarton te knippen.
Drukvorm
Trek met viltstift de omtrekvorm over op een middeldik stuk ivoorkarton.
Plak bladeren, met een duidelijke nerf, binnen het kader. Als
de bladeren te dun zijn om geplakt te worden kunnen ze ook voorzichtig
binnen het kader neergelegd worden.
Volg verder de handelingen zoals die bij Behangdruk zijn beschreven.
Op
karton naaien en dan afdrukken
Omtrekvorm:
Teken de omtrek van je tekening op dun ivoorkarton en knip de
vorm uit zodat je een gat krijgt in de vorm van de tekening.
Drukvorm
Trek met viltstift de omtrekvorm over op een middeldik stuk ivoorkarton.
Borduur met een dikke naald en dik garen de tekening binnen de
omtrekvorm.
Volg verder de handelingen zoals die bij Behangdruk zijn beschreven.
Canvasdruk
Gebruik in
plaats van Bristolkarton Canvas
Volg verder alle handelingen zoals die bij Behangdruk zijn beschreven.
Verpakkingsmateriaaldruk
Omtrekvorm
Maak een kader door een vierkant uit dun ivoorkarton te knippen.
Drukvorm
Trek met viltstift de omtrekvorm over op een middeldik stuk ivoorkarton.
Plak stukjes verpakkingsmateriaal zoals ribkarton, maar ook gekreukeld
pakpapier, of bodems van plastic doosjes, etc. binnen het kader
van de omtrekvorm.
Volg verder de handelingen zoals die bij Behangdruk zijn beschreven.
 
Klei
op het Kopieerapparaat
Platgeslagen
kleiwerkstukken kunnen met het kopieerapparaat in een oplage gedrukt
worden.
Lijmdruk
Omtrekvorm:
Teken de omtrek van je tekening op dun ivoorkarton en knip de
vorm uit zodat je een gat krijgt in de vorm van de tekening.
Drukvorm
Trek met viltstift de omtrekvorm over op een middeldik stuk ivoorkarton.
Maak de tekening met lijm uit een tube. Dat kan direct maar het
is natuurlijk ook mogelijk om eerst een tekening met viltstift
te maken en de lijm over de getekende lijnen aan te brengen.
Laat de lijm goed hard worden.
Volg verder de handelingen zoals die bij Behangdruk zijn beschreven.
Linoleumdruk
De tekening wordt uitgegutst in een stukje zacht linoleum.
Een plankje met een opstaand randje, waartegen het stukje linoleum
gelegd wordt beschermt de vingers bij het gutsen.
De meeste kinderen gutsen de lijnen uit. Daardoor ontstaat een
afdruk van witte lijnen op een gekleurd vlak. Mooier is het als
de lijnen van de tekening blijven staan en de achtergrond uitgegutst
wordt.
Op de achtergrond ontstaat een structuur van overgebleven lijntjes
die karakteristiek voor de techniek is.
Lino's kunnen met een wringer afgedrukt worden.
Er zijn ook speciale drukpersjes voor lino's.
Textiel-
of kantdruk
Teken de omtrek van je tekening op dun ivoorkarton en knip de
vorm uit zodat je een gat krijgt in de vorm van de tekening.
Drukvorm
Trek met viltstift de omtrekvorm over op stukjes textiel die een
verschillende structuur hebben.
Als het moeilijk is om het textiel direct over te nemen kan er
eerst een vorm op transparant papier overgenomen worden dat dan
samen met het stukje textiel uitgeknipt kan worden.
Volg verder de handelingen zoals die bij Behangdruk zijn beschreven.
Kartondruk
Omtrekvorm:
Teken de omtrek van je tekening op dun ivoorkarton en knip de
vorm uit zodat je een gat krijgt in de vorm van de tekening.
Drukvorm
Trek met viltstift de omtrekvorm over op stevig maar niet al te
dik, glad, Bristolkarton.
Knip de vorm uit. Dat hoeft niet in één geheel.
De vorm kan bestaan uit verschillende losse vormonderdelen.
Plak de drukvorm op een ander stuk Bristolkarton.
Volg verder de handelingen zoals die bij Behangdruk zijn beschreven.
Kerven
in karton
Als de tekening met een balpen stevig op een stuk ivoorkarton
gemaakt is.
De lijnen zijn als het ware diep in het papier gekerfd.
Drukvorm kan die met behulp van een wringer afgedrukt worden.
Volg de handelingen zoals die bij Behangdruk zijn beschreven.
Aluminiumdruk
Op een beetje stevig aluminiumfolie, bijvoorbeeld een deksel van
een yoghurtbeker,
kan met een ballpoint een tekening ingekerfd worden.
Afdrukken met de wringer.
Volg de handelingen zoals die bij Behangdruk zijn beschreven.
Draad-
touw- of woldruk
Teken de omtrek van je tekening op dun ivoorkarton en knip de
vorm uit zodat je een gat krijgt in de vorm van de tekening.
Drukvorm
Trek met viltstift de omtrekvorm over op een ander blad.
Maak een tekening die bestaat uit stukjes touw etc die binnen
de omtrekvorm geplakt worden.
Zorg ervoor dat alle draadjes even dik zijn, anders drukken alleen
de dikste draden af.
Volg verder de handelingen zoals die bij Behangdruk zijn beschreven.
Monoprint
Een druktechniek waarbij slechts één afdruk mogelijk
is.
Het is daarmee eigenlijk geen druktechniek omdat er geen oplage
mee te maken is.
Toch biedt de monoprint in combinatie met een kopieerapparaat
mogelijkheden.
De inkt wordt op een glasplaat dun uitgerold.
Met een satéprikker of iets dergelijks wordt de tekening
daarop aangebracht.
Daarna moet een afdekblad (omtrekvorm) de delen buiten de tekening
afdekken.
Leg een schoon vel (dun) papier eroverheen en wrijf over de achterkant
ervan.
De afdruk heel voorzichtig lostrekken.
Henk van Faassen
NB
Voordat je de werkvormen in een groep gaat uitvoeren
is het goed die vooraf met collega's te doen.
De knelpunten worden daarmee duidelijk en je krijgt de gelegenheid
de werkvormen aan te passen.
Uitgebreide beschrijvingen van de werkvormen zijn bij de index
te vinden.
*)
Waar gesproken wordt over stencils en stencilinkt
moet ik aantekenen dat deze materialen, sinds de opkomst van kopieermachines
en printers, in ongebruik geraakt zijn en daarom niet algemeen
aan te schaffen zijn.
Dat betekent dat er geëxperimenteerd moet worden met vervangende
materialen.
Daarvoor komen in aanmerking plakkaatverf of temperaverf zodanig
verdund dat er een transparante laag opgebracht kan worden.
|