|
Drukwerkvormen
Boekdruk
Boekdruk
is een hoogdruktechniek
Net als bij stempels drukken alleen de hoge delen van de vorm
af.
Boekdrukken geeft een mooi resultaat. De regels staan netjes in
het gelid.
De tekst kan met verschillende kleuren inkt ingerold en afgedrukt
worden.
Het is een ambachtelijke techniek.
Voor taalactiviteiten werken wij bij voorkeur met eenvoudige rollenpersjes,
omdat daar de meeste taken bij zijn te verdelen.
Boekdrukken is een rustige en overzichtelijke techniek. In alle
fases van het proces kunnen fouten hersteld worden. Kinderen kunnen
er probleemloos zelfstandig mee aan de slag.
De
wetten van de typografie
Jammer genoeg hebben de tekstverwerker en alle mogelijke indrukwekkende
programma's op de computer, de boekdrukpers en de bekende letterbak
van zijn plaats verdrongen.
De wetmatigheden, die sinds 1450, voor boekdruk gelden zorgen
voor een visueel evenwicht, in al die jaren opgebouwd en gekoesterd.
Die wetten gelden voor computerprogramma's niet, alles in mogelijk,
teksten vliegen je, schots en scheef, om de oren.
Als een kind een metalen letterstaafje uit een zetkast pakt en
in een woord plaatst is dat een zeer intense gewaarwording van
die letter.
Op het toetsenbord van een tekstverwerker is het een achteloze
handeling die zonder meer met de del. knop ongedaan gemaakt
wordt.
De vorm waarin de tekst verschijnt is voor een belangrijk deel
in handen van de programmeur van het computerprogramma. Dat verschil
dus.
De
taalles en de noodzaak tot democratisering van de drukpers
Bij het taalonderwijs wordt aan alles gedacht. De vorm en klank
van het afzonderlijke letterbeeld wordt aangeleerd, daarna duidelijk
gemaakt dat groepjes letters een woord met een betekenis vormen.
Maar wat spreekt zo'n leerling in zo'n taalles nu uit? Wat schrijft
hij op? Uitsluitend datgene dat bestemd is voor gebruik binnen
die (taal) les. Alles wat buiten de klas uitlekt dient slechts
om te bewijzen dat de les geholpen heeft.
De waarde van een gedrukte mededeling zal binnen de juiste proporties
blijven als zowel vervaardiger, de zender, als de lezer, de ontvanger,
evenveel en hetzelfde inzicht hebben in het ontstaan van de gedrukte
informatie. Het begrip: Hij kan liegen alsof het gedrukt staat
zal zijn betekenis verliezen.
Ambachtelijk
naast digitaal
Voor het onderwijs zijn er daarom argumenten te bedenken om de
techniek, naast de digitale processen, in de klas in te zetten.
Als kinderen hun eigen teksten zetten en drukken ontstaat er materiaal
waar geen taalmethode tegenop kan. Gedrukte boekjes uitwisselen.
Praktijk
Het handelingsaspect is van onschatbare waarde. Een w weegt
zwaarder dan een i. Om twee woorden uit elkaar te zetten
moet een stukje metaal gepakt worden.
De zinnen worden in een zogenoemd Freinethaakje letter
voor letter gezet en met een schroefje vastgedraaid. Hierdoor
kunnen de kinderen moeiteloos de regels aan elkaar laten zien
en verplaatsen naar de drukpers.
Het zetten
Drie kinderen en één zetkast. De letters zitten
in de vakjes. Ieder letterstaafje heeft een z.g. kerfje
, een herkenningsteken.
Ieder kind heeft een Freinethaakje en plaatst de letters van links
naar rechts, met het kerfje van je af, in het haakje.
Tussen de woorden een stukje metaal zonder een letter erop.
De letters zijn in spiegelbeeld zichtbaar, met een spiegeltje
controleren de kinderen de tekst.
Het
drukken
Als de haakjes met de tekst op de perst vastgezet zijn, kunnen
ze met drukinkt ingerold worden. Een tweede leerling plaats een
vel papier op de juiste plaats. De derde haalt de drukrol er over
en de laatste haalt het bedrukte vel van de pers, hangt die aan
een waslijntje te drogen en telt de oplage.
Linoleumsneden
Het zijn ook hoogdrukvormen. Ze passen op een natuurlijke manier
bij de boekdruk en kunnen zelfs tegelijkertijd met de tekst afgedrukt
worden.
Ook vormen die met rubberdruk gemaakt zijn horen in dit rijtje
thuis.
Henk van
Faassen
|